ایرج کلانتری
ایرج کلانتری طالقانی معمار و شهرساز برجسته ایرانی و از شاگردان استاد هوشنگ سیحون، در سال 1316 در تهران متولد شد و پس از گذراندن دورههای ابتدایی و دبیرستان، در سال 1335 قدمهای اول خود را در دانشکده هنرهای زیبایی دانشگاه تهران برداشت تا در طول 85 سال زندگی خود نقش مهمی در توسعه معماری معاصر ایران ایفا کند.
کلانتری در دوران کاری و فعالیت خود طراحی و خلق آثار هنرمندانه، پروژههای مسکونی اداری، فرهنگی، آموزشی و سفارتخانهها را بر عهده داشت. وی همچنین، در داوری رویدادها و اهدای جوایز معماری ، برگزاری مسابقات معماری ، حضور درحوزههای تدریس و آموزش دانشجویان و معماران جوان در دانشگاههای تهران، علم و صنعت و دانشگاه آزاد فعال و تاثیرگذار بود.
زندگینامه ایرج کلانتری
ایرج کلانتری، معمار برجسته و برادر پرویز کلانتری، نقاش مشهور ایرانی، در 14 اسفند 1323 شمسی متولد شد. دوران تحصیلات ابتدایی خود را در دبستان نشاط تهران و مقطع متوسطه را بین سالهای 1333 تا 1336 در دبیرستانهای شرف و هدف به پایان رساند. او در سال 1340 با کسب رتبه دوم در کنکور دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران، وارد این دانشکده شد و در آتلیه هوشنگ سیحون به تحصیل پرداخت. وی از سال تا 1350 در زمینه مشاوره در وزارت کشور بر روی طرحهای هادی روستایی فعالیت کرد تا با طراحی نقشههای مدرن راهی برای بهینهسازی استفاده از زمینهای کشاورزی، مسکونی یا تجاری در روستاهای کشور فراهم کند.
ایرج کلانتری در سال 1342 به همراه ایرج طیبنیا، آرپیار پطروسیان و فریور صدری، گروه مشاورین خود را تأسیس کرد. او در سال 1344 تحصیلات خود را در رشته معماری در دانشکده هنرهای زیبا به اتمام رساند و در سال 1345 تحصیل در رشته شهرسازی را آغاز کرد.
در سال 1350، کلانتری دفتر معماری مشترکی با عنوان “کلانتری و دارایی” راهاندازی کرد. پس از خروج مهندس دارایی از هیئتمدیره، کلانتری با همکاری مهندس حسین شیخزینالدین، گروه مهندسین مشاور باوند را تاسیس نمود؛ شرکتی که به یکی از معتبرترین دفاتر معماری و شهرسازی ایران تبدیل شد. بعد از انقلاب در سال 1359 کلانتری به آمریکا مهاجرت کرد و با راهاندازی دفتری به نام کاسپین مسیر حرفهای خود را در طراحی و ساختمانسازی ادامه داد. اما یکسال بعد به ایران بازگشت و تا پایان عمر در ایران ماند.
ایرج کلانتری معتقد بود” آنچه من از حرفهی معماری دریافت میکنم، این است که معماری بایستی طرف یک گفتگو قرار گیرد. فایدهی معمار برای جامعه از این واقعیت ریشه میگیرد که او به عنوان متخصص طراحی محیط انسانها ، نسبت به شرایط مختلف، با نظام ارزشی و ذهنی خود واکنش نشان میدهد. از این دیدگاه، معماری هنری است با کاربردهای اجتماعی و حاصل آن آمیزشی است از عوامل ذاتی و خارجی ، دیالکتیک این فرایند در جایگاه روشنفکرانهی معمار و کنش او با وضعیت موجود نهفته است.
ایرج کلانتری همچنین در طول زندگی و فعالیت خود در سمتها و فعالیتهای زیر حضور داشت:
- رئیس هیئت مدیره شرکت مهندسین مشاور باوند
- عضو هیئت امنا انجمن مفاخر معماری ایران هستند
- استاد دانشگاه در دانشگاه علم و صنعت
- صاحب چندین تالیف از جمله گونه شناسی مسکن در سواحل جنوبی کشور
- تنظیمکننده اصلاحیه قانون نوسازی و عمران شهری
- همکاری با مجلههای مطرح کشور
طراحی خانههای مسکونی و دیگر آثار کلانتری
ایرج کلانتری در دهه 40 تمرکز خود را بر ساخت خانههای شهری گذاشت و این فعالیت تا سالهای پایانی عمرش ادامه داشت. کلانتری در طراحیخانهها با اینکه بر معماری مدرن تمرکز داشت اما عناصر دیداری معماری ایرانی را در طرحهایش میتوان دید. این نگاه را میتوان در معماری خانهی نجفدریابندری و فهیمه راستکار دید. در این خانه با در نظر گرفتن یک حیاط مرکزی فضایی دلانگیز همچون خانههای قدیمی ایرانی در نظر گرفته شده بود.
کلانتری درباره طراحی و ساخت خانههای شخصی گفته بود: مهم ترین موضوع در پروژههای خصوصی این است که طراح باید با کارفرما یک ارتباطی برقرار کند تا عناصر طرح را متناسب فضا و روحیات آن شخص ترکیب کند.در سفارش های خصوصی یک نوع آشنایی با خصلتهای روحی متقاضی یک امر ضروری به شمار میرود.
علاوه بر این ایرج کلانتری ساخت و طراحی خانه افراد مشهور دیگری همچون مهشید امیرشاهی، نویسنده، استاد کارل اشلامینگر مجسمهساز و هنرمند آلمانی، ثمین باغچهبان، آهنگساز، علی نوری از مدیران انتشارات فرانکلین، محسن هشترودی، ریاضیدان ، دکتر طالقانی، دکتر آخوندی،و خانه پرویز کلانتری ، برادرش را بر عهده داشت.
پس از بازگشت به ایران نیز پروژههای مهمی توسط کلانتری طراحی و مدیریت شد که از برجستهترینهایشان میتوان به این آثار اشاره کرد:
- دانشگاه امام خمینی قزوین
- دانشگاه ماهشهر
- سفارت ایران در گرجستان
- سفارتخانه و اقامتگاه سفیر ایران در تفلیس (۱۳۸۰)
- ساختمان مجلس جیبوتی
- دانشگاه زنجان
- دانشکده مهندسی انرژی دانشگاه شریف
- مجتمع توریستی میگون
- مرکز تجاری جیبوتی
- مجموعه مسکونی طرح نواب
- استانداری کرمان
- اقامتگاه سفیر ایران در ایروان، ارمنستان
- موزه هنرهای معاصر اهواز
- هتل سفیدکنار
- ایستگاههای قطار شهری مشهد و تبریز
- مجموعه چایکنار تبریز
- فرهنگستانهای جمهوری اسلامی ایران، با همکاری حسین شیخ زینالدین (۱۳۷۳)
- بهسازی و نوسازی بافت پیرامون برجهای تاریخی شدادیه و ساختمان مرکزی صنعت نفت در تهران (۱۳۸۱)
کلانتری معماری تحسین شده
ایرج کلانتری در طول عمر ارزشمندش، جوایز بسیاری را دریافت کرد. وی در سال ۱۳۷۳، طرح او و حسین شیخ زینالدین، برای بناهای فرهنگستان جمهوری اسلامی، رتبه چهارم را کسب کرد. همچنین در سال ۱۳۸۱، طرح او برای ساختمان مرکزی صنعت نفت، رتبه اول را کسب کرد. ضمن اینکه میتوان به کسب رتبه نخست طرح کلانتری برای مجتمع مسكونی كاركنان فولاد اهواز و دانشگاه پتروشیمی ماهشهر اشاره کرد. ایرج کلانتری همچنین در سال ۱۳۸۱، از طرف جامعه مهندسان معمار ایران، عنوان «معمار سال» را دریافت کرد.
ایرج کلانتری، معماران برجسته ایرانی در روز سهشنبه، دوم اسفندماه 1401 در 85 سالگی درگذشت.