بهرام شیردل ؛ معمار نوگرای ایرانی
بهرام شیردل ، معمار برجسته ایرانی، با تلفیق معماری سنتی ایران و مفاهیم مدرن، نقش مهمی در معماری معاصر ایفا کرده است. او که بیش از 40 سال است در هنر معماری فعالیت دارد، در سال ۱۳۳۰ در تهران متولد شد و زمانی که حدود 24 سال داشت بعد از گذراندن دوره کوتاهی معماری نزد نسرین فقیه معمار شهیر ایرانی، تحصیلات کارشناسی خود را در دانشگاه تورنتو به پایان رساند و پس از آن در آکادمی هنر کرنبروک ایالت میشیگان در رشته کارشناسی ارشد حرفه‌ای معماری تحصیلات تکیمی خود را زیر نظر استادانی چون دنیل لیبسکیند به پایان رساند.
علاقه شیردل به اصفهان سبب شد تا پایان نامه خود را با عنوان کشور تماشاچی‌ها و با موضوع بافت تاریخی اصفهان انتخاب کند.
بهرام شیردل به همراه پیتر آیزرمن، گرگ لین و جفری کیپنس از تئوروسین‌هایی هستند که توپولوژی را به عنوان ریشه فرهتنگی و علمی در زمینه معماری لایه‌ای پیچ خورده منحنی و موج دار توسعه دادند و در هاروارد سه سال تئوری و طراحی معماری را تدریس کرد و سه سال رییس گروه طراحی ارشد دانشکده معماری لندن بود.
شیردل مدال کریستوفر رن از مؤسسه سلطنتی معماران کانادا و مدال طلای شهرسازی سی جی ای شهر جدید شانگلیو در چین را دریافت کرد.
آثار شیردل با تمرکز بر تجربه انسانی و پیوند فرهنگ بومی و معماری مدرن شناخته می‌شوند. از جمله پروژه‌های برجسته او می‌توان به مرکز همایش‌های بین‌المللی تهران، موزه ملی اسکاتلند و کتابخانه اسکندریه اشاره کرد که نشان‌دهنده مهارت او در طراحی فضایی خلاقانه و کاربردی است.
در این مقاله به بررسی زندگینامه بهرام شیردل و آثار او می‌پردازیم.
زندگینامه بهرام شیردل
بهرام شیردل، معمار برجسته ایرانی، در سال 1330 در تهران متولد شد. او پس از گذراندن دوران تحصیلات ابتدایی و متوسطه در ایران، برای ادامه تحصیل در رشته معماری به خارج از کشور رفت. ابتدا در دانشگاه تورنتوکانادا به تحصیل پرداخت و سپس تحصیلات تکمیلی خود را در آکادمی هنر کرنبروک آمریکا ادامه داد. در طول تحصیل، تحت تأثیر اساتید بزرگی همچون پیتر آیزنمن، رافائل مونئو و کنزو تانگه قرار گرفت که دیدگاه معماری او را شکل دادند و مسیر حرفه‌ای‌اش را تحت تأثیر قرار دادند.
در سال 1987، بهرام شیردل به همراه اندرو زاگو دفتر معماری اِی کا اس رونو (AKS Runo) را در لس‌آنجلس تأسیس کرد. مدتی بعد، او به همراه اندرو زاگو و جفری کیپنس، دفتر شیردل زاگو کیپنس (Shirdel Zago Kipnis) را پایه‌گذاری کرد و در پروژه‌های بین‌المللی متعددی به فعالیت پرداخت.
در سال 1374، بهرام شیردل به ایران بازگشت و در سال 1376 دفتر مهندسان مشاور شیردل و همکاران را در تهران تاسیس کرد. او از آن زمان به یکی از چهره‌های تأثیرگذار در معماری معاصر ایران تبدیل شد و نقش مهمی در تربیت نسل جدید معماران ایرانی ایفا کرد. شیردل تأثیر قابل‌توجهی بر معماران برجسته‌ای همچون هادی میرمیران داشت و سبک معماری او به‌عنوان تلفیقی از نوآوری مدرن و تفکر انتزاعی شناخته می‌شود.
او همچنین در دانشگاه‌های معتبر جهان تدریس کرد و به آموزش معماران جوان پرداخت. معمارانی مثل رضا دانشمیر، هومن بالازاده، فرشاد مهدی زاده، کوروش حاجی زاده، کامران حیرتی و پویا خزائلی در دفتر شیردل کار می‌کردند.
منتقدین شیردل معتقدند که تا دهه چهارم زندگی از معماران مولف سبک فولدینگ بوده است.
نقد‌های بهرام شیر دل درباره ساختمان تاتر شهر سردار افخمی و موزه هنر‌های معاصر کامران دیبا جنجال زیادی ایجاد کرد.وی معتقد است که این دوبنا که تاریخ ساخت آن به قبل از انقلاب بر می‌گردد کپی از بناهای خارجی است.
موزه ملی اسکاتلند
فعالیت‌ها و آثار بهرام شیردل
گفته می‌شود که همکاری بهرام شیردل و هادی میرمیران نتایج درخشانی برای معماری ایران داشته است. یکی از معماران با تجربه‌ی معماری ایرانی و دیگری با دید‌گاه‌های نوین معماری جهانی. نتیجه همکاری این دو معمار سه پروژه مهم فرودگاه امام خمینی، موزه ملی آب و کتابخانه کانسای ژاپن بود.
این اثار نه تنها معماری ایران را تحت تاثیر قرار داده است بلکه به معماران جوان نیز جرات داد تا از قالب‌های کلیشه‌ای فاصله گرفته و به سمت معماری خلاقانه و نوآورانه حرکت کنند.
تدریس در دانشگاه سای ارک کالیفرنیا، مدرسه AA لندن
- دفتر آکس رونو
- آمریکا-طراحی شهری متاپولیس لس آنجلس
- اسکاتلند- موزه ملی اسکاتلند
- مصر- کتابخانه اسکندریه
- کانادا- میدان ژاک کارتیه
کتابخانه اسکندریه مصر
در همکاری با میرمیران:
- تهران-موزه ملی آب
- تهران- ترمینال مسافربری فرودگاه امام خمینی
- ژاپن- کتابخانه ملی شورای شهر کانسای
- تهران- ساختمان مرکزی بانک توسعه صادرات
- قم- طرح توسعه حرم حضورت معصومه
در دفتر شیردل، زاگو و کیپنس
- کانادا- طراحی شهری مونترال
- ازبکستان- بازسازی شهر سمرقند
در دفتر مهندسی مشاور شیردل و همکاران:
- تهران- مرکز فرهنگی اکباتان
- ایران- ساختمان سفارت ایتالیا
- یزد- مجموعه مسکونی بافت تاریخی یزد
- یزد- بلوار بسیج شهرستان یزد
- تهران- اداره ثبت اسناد و املاک
- برزیل- سفارت ایران
- مصر- موزه مصر
- شیراز- مرکز تجارت جهانی
- کیش- مجموعه گردشگری پدیده
- تهران- سینما فرهنگ
- تبریز – برج تجاری اداری اس ام پی
- تهران- ساختمان مرکزی همکاری فناوری‌های ریاست جمهوری
دفتر معماری بهرام شیردل
- آمریکا- برج اداری المپیک وست، لس آنجلس
- آمریکا- کارخانهٔ وینداستون، ایالت اورگان
- آمریکا- ساختمان درمانی سینای، لوس آنجلس
- آلمان- مجموعهٔ ساختمان‌های دولتی اشپریبوگن
- ژاپن- مرکز گردهمایی نارا، ژاپن – با همکاری رابرت اس لایوزلی
- چین- طرح شهر جدید چانگلیو، چین
سبک کاری و شناخت دیدگاه بهرام شیردل
شیردل بر این عقیده است که یک معمار می‌تواند در چند کلمه به صورت خلاصه پروژه خود را تعریف کند و احتیاجی نیست که راجع به پروژه ده‌ها صفحه بنویسد.
بهرام شیردل بین طراحی و نوشتن ارزش بیشتری برای طراحی و ترسیم قائل است. مهمترین اثرگذاری بهرام شیردل را باید در بدعت او در طراحی پیدا کرد نه بناهای ساخته شده. فعالیت حرفه‌ای بهرام شیردل استفاده از روش‌های تولید فرم و فضا در طراحی معماری‌است و نقطه محوری روایت او از معماری مساله‌ی قرار گرفتن انسان در فضا است.
بهرام شیردل بر این عقیده است که هر معماری باید پروژه کلان شخصی خود را داشته باشد. هر کسی که معمار است علاوه بر پروژه‌ای که در دست اجرا دارد باید یک پروژه شخصی نیز داشته باشد و آن را دنبال کند.
سفر معماری بهرام شیردل از میدان نقش جهان اصفهان و پس از بازگشت به ایران شروع شد. درآن زمان تلاش کرد تا ساختار‌ها و کهن الگو‌های معماری ایرانی را دگردیسی کند تا بتواند دوباره از آنها استفاده کند و تعریفی از معماری ایرانی در قرن 21 ارايه بدهد. گام دوم شیردل با بررسی فضای سه بعدی و پرسپکتیو و روش‌های باز نمایی آنها ادامه پیدا کرد. به صورت کلی میراث شیردل برای معماری ابداع ساختار‌های فضایی از طریق روش‌های دگردیسی فضاست.
بسیاری از نظریه پردازان غربی مانند گرگ لین و جفری کیپنس که در قرن 21 به شکلی روی معماری و معماران آمریکایی و اروپایی تاثیرگذار بودند، در آثارشان از بهرام شیردل به عنوان معماری که به دنبال یک مسیر جدید در معماری است، یاد می‌کنند.
به طور مثال جفری کیپنس که مدتی همکار شیردل بود در مقاله‌ای با عنوان به سوی یک معماری جدید» شیردل را در کنار کسانی مانند میترآیزرمن، برنارد چومی و فرانک گری ارزیابی می‌کند که توانسته‌اند سازماندهی‌ها و کیفیت‌های فضایی جدید و حتی فرم‌های قابل توجه‌ای را خلق کنند.
همچنین ماریو کارپوش در مقاله 1 سال فولدینگ عنوان می‌کند که شیردل و ایزنمن در دسته معماران سبک فولدینگ هستند.
حمیدمیرمیران درباره بهرام شیردل می گوید: او یکی از معماران برجسته ایران است که به مقام استادی در معماری رسیده است.
بهرام شیردل در طول دوران حرفه‌ای خود آثار منحصر به فردی را طراحی کرده که به دنبال ترکیب ریشه‌های معماری ایرانی با جریان‌های نوین جهانی بوده است. شیردل معتقد است که معماری باید ریشه‌ها و سنت‌ها را در بر بگیرد. به نظر می‌رسد مهمترین کمبود در کارهای شیردل ساخته نشدن خیلی از پروژه‌هاست که بخاطر مشکلات ساخت و ساز در ایران و عدم توجه به معماری با کیفیت رخ داده است اما شیردل با الهام بخشی به معماران جوان نقشی کلیدی در شکل‌گیری معماری مدرن ایران داشته است.
